Wraz z upływem czasu osoba dotknięta chorobą otępienną traci zdolność świadomego decydowania o sobie, czym naraża się na niebezpieczeństwa. Na opiekuna spada ciężar stworzenia bezpiecznego otoczenia, między innymi: bytowego, medycznego, finansowego i prawnego. Wymienione sfery przenikają się i oddziałują wzajemnie na siebie.
Bezpieczeństwo bytowe
Bezpieczeństwo bytowe to przyjazne choremu oraz wychodzące naprzeciw jego możliwościom otoczenie domowe. Z czasem niezbędne staje się zabezpieczenie
sprzętów domowych przed niewłaściwą eksploatacją, na przykład zainstalowanie w drzwiach zamka z kluczem (w celu ochrony przed możliwością niepostrzeżonego wyjścia z domu), schowanie noży i substancji szkodliwych w miejscu niedostępnym dla chorego i tym podobne.
Do tej grupy zaliczamy również zabezpieczenie dokumentów osobistych przed zgubieniem lub trafieniem w obce ręce (warto zrobić kopię dowodu osobistego dla chorego). Dobrze jest również włożyć do kieszeni osoby chorej kartkę z numerami telefonów kontaktowych na wypadek zaginięcia albo wyposażyć ją w zegarek z GPS.
Bezpieczeństwo medyczne
Bezpieczeństwo medyczne oznacza zapewnienie choremu koniecznego dostępu do specjalistów i zadbanie o regularne zażywanie odpowiednich leków przepisanych przez lekarzy. Na początku choroby wiele rodzin postanawia, że osoba dotknięta otępieniem będzie mieszkała sama; bliscy pomagają, pozostawiając przygotowane jedzenie, napoje oraz posortowane leki do samodzielnego przyjmowania. Prędzej czy później jednak chory traci kontrolę, a nieobecna rodzina nie ma pewności, czy lekarstwa były przyjmowane właściwie.
W konsekwencji lekarz nie wie, czy leki są skuteczne (np. czy osłabienie pacjenta nie jest wynikiem złego odżywiania się bądź odwodnienia). Może to prowadzić do dalekosiężnych konsekwencji.
Bezpieczeństwo finansowe
Bezpieczeństwo finansowe polega na takim zabezpieczeniu środków (pieniędzy, kart płatniczych, kredytowych), aby nie były łatwo dostępne dla osób trzecich i nie mogły być wykorzystane nadmiernie przez osobę dotkniętą otępieniem.
Chorzy bywają przywiązani do pieniędzy – trzymanie ich przy sobie daje im poczucie bezpieczeństwa (na przykład lubią mieć przy sobie całą emeryturę i przeliczać ją co jakiś czas). Gdy ich samokontrola dotycząca gospodarowania finansami jest ograniczona, stanowi to dla nich zagrożenie w postaci ewentualnej kradzieży. Można wtedy skserować pieniądze i wyposażyć chorą osobę w fotokopie (na tym etapie chory zwykle robi zakupy w towarzystwie bliskich, więc gdy chce płacić, możemy zaproponować, że go wyręczymy). Kolejnym ważnym aspektem jest określenie stałych opłat oraz ewentualnych rat kredytowych. Warto zacząć to robić razem z chorym. Często chorzy zapominają, że uregulowali rachunek i chcą to zrobić ponownie (można założyć zeszyt, w którym pod kontrolą opiekuna będą zapisywać swoje opłaty).
Bezpieczeństwo prawne
Bezpieczeństwo prawne związane jest z zagrożeniami, wśród których najpoważniejsze w skutkach mogą być: niewyrażenie zgody na hospitalizację w sytuacji grożącej utratą życia bądź zdrowia (znany jest przypadek, gdy osoba przechodząca udar mózgu odmówiła hospitalizacji, a na mocy obowiązującego prawa zwolniło to ratowników pogotowia z obowiązku zawiezienia jej do szpitala),
zawarcie niekorzystnej umowy nabycia przedmiotu lub usługi (w świetle prawa proces ten jest odwracalny, ale długotrwały i często kończy się fiaskiem), zawarcie
niekorzystnej umowy zbycia prawa własności (na przykład do nieruchomości na rzecz osób obcych), narażenie się na oszustwo (metodą „na wnuczka” czy „na policjanta”) lub wyrządzenie szkody osobie trzeciej (kradzież, uszkodzenie mienia) skutkujące narażeniem się na proces sądowy.
We wstępnym etapie choroby otępiennej (gdy chory może jeszcze świadomie stanowić o sobie) istnieje możliwość udzielenia pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego ustanawiającego pełnomocnika osoby dotkniętej otępieniem. Pełnomocnik jest upoważniony do występowania w imieniu chorego w sprawach objętych pełnomocnictwem. Ważne jest, aby pełnomocnictwem objąć jak najszerszy zakres potencjalnych czynności, w których może zajść konieczność reprezentowania bliskiego (np. wynajem lub sprzedaż mieszkania, zgoda na operację – potrzebne są odrębne zapisy w akcie notarialnym). Jeżeli osoba chora nie może już świadomie decydować o sobie, warto uruchomić procedurę ubezwłasnowolnienia.
W tym przypadku chory zostaje objęty nadzorem opiekuna prawnego (np. członka rodziny, znajomego – opiekunem prawnym może być tylko jedna osoba), który reprezentuje go w czynnościach dnia codziennego (np. odbiór emerytury, zgoda na hospitalizację). W przypadku zdarzeń wywołujących dalekosiężne skutki dla osoby chorej (np. sprzedaż nieruchomości, umieszczenie w placówce opiekuńczej) decyzję podejmuje Sąd Rodzinny. Ubezwłasnowolnienie jest często błędnie postrzegane jako proces negatywny. Jest dokładnie odwrotnie – to akt świadczący o odpowiedzialności i nie ma lepszego sposobu na zadbanie i zabezpieczenie interesu chorego. Proces ten budzi wiele zastrzeżeń i emocji tak wśród członków rodziny osoby chorej, jak i u niej samej. Bardzo ważne jest, aby nie dać się im ponieść i mając na względzie dobro chorego, jak również jakość życia rodziny, zadbać o dobrą atmosferę rozmów na ten trudny, ale jakże istotny dla przyszłości temat.