Wskazówki zawarte poniżej powstały na bazie doświadczeń opiekunów. Mamy nadzieję, że okażą się przydatne, jednak być może w niektórych przypadkach nie znajdą zastosowania, bo choroby otępienne mają indywidualny przebieg.
Kąpiel i higiena osobista
Osoba dotknięta otępieniem być może nie będzie pamiętała o tym, że powinna zadbać o higienę lub w jaki sposób to zrobić. Może również nie odczuwać takiej potrzeby. Ważne, byśmy w takich sytuacjach nie naruszali godności podopiecznego, oferując pomoc.
Co można zrobić?
- warto jak najdłużej podtrzymywać przyzwyczajenia chorego (jeżeli ma zwyczaj myć się pod prysznicem, to nie trzeba zmuszać do kąpieli w wannie i odwrotnie), jednocześnie upraszczajmy tę czynność do maksimum.
- stworzenie miłej atmosfery, informowanie osoby chorej o czynnościach, które nastąpią, zadbanie o bezpieczeństwo (uchwyt w wannie, mata antypoślizgowa, zasłonięcie luster, jeśli odbicie twarzy budzi niepokój), właściwa temperatura wody to główne elementy, na które opiekun powinien zwrócić uwagę.
Toaleta i nietrzymanie moczu
Osoba dotknięta otępieniem może stracić zdolność orientacji, kiedy należy iść do toalety. Być może nie będzie pamiętać, gdzie jest ubikacja i jakie czynności należy w niej wykonać. Jak można pomóc choremu w takiej sytuacji?
- jednym z rozwiązań jest regularne przypominanie o toalecie i odprowadzanie osoby chorej do ubikacji (nawet jeśli nie zgłasza takiej potrzeby).
- można zostawić uchylone drzwi do toalety albo oznaczyć je jasnymi, żywymi kolorami i dużymi literami.
- dobrze jest dopilnować, aby chory był ubrany w rzeczy łatwe do włożenia i w takie rzeczy zaopatrywać chorego.
- niektórzy opiekunowie ograniczają podawanie napojów przed pójściem spać (jeśli to możliwe).
- czasem może pomóc pozostawienie nocnika albo krzesełka toaletowego przy łóżku chorego, można też stosować wkładki higieniczne bądź pieluchomajtki oraz podkłady higieniczne na łóżko.
Ubieranie
Osoba dotknięta chorobą otępienną często zapomina, jak należy się odpowiednio ubrać. Może również nie odczuwać potrzeby zmiany ubrania. Jak można jej pomóc?
- wskazane jest wspieranie samodzielności w ubieraniu tak długo, jak to możliwe. Niektórzy opiekunowie porządkują choremu ubrania w kolejności ich wkładania, unikają ubrań ze skomplikowanymi zapięciami, stosują powtórzenia w przypadku instrukcji słownych.
- można zaproponować skarpetki bezuciskowe lub buty z antypoślizgowymi gumowymi podeszwami (dbając o zmniejszenie ryzyka obrzęku nóg i mając na uwadze bezpieczeństwo chorego).
- jeżeli chora kobieta podwija lub podciąga spódnicę albo sukienkę w miejscach publicznych, proponujemy zamienić tę część garderoby na spodnie. Jeżeli chory rozpina guziki koszuli, po czym ściąga ją z łatwością, lepiej zamienić tę część garderoby na bluzę wkładaną przez głowę.
Gotowanie, jedzenie
Podczas kolejnych etapów choroby może się nasilać zatracanie umiejętności gotowania. Powoduje to wiele problemów, zwłaszcza jeśli chory mieszka sam. W związku z tym rośnie gwałtownie ryzyko skaleczeń, oparzeń lub pozostawienia włączonej kuchenki. Ponadto osoby dotknięte chorobą otępienną często zapominają, że zjadły posiłek. Bywa, że nie czują głodu ani łaknienia, bądź nie potrafią nazwać tej potrzeby. Mogą też nie wiedzieć, jak posługiwać się widelcem lub nożem. W zaawansowanym stadium otępienia może pojawić się problem z gryzieniem i przełykaniem. Co można zrobić?
- na początku proponujemy ocenić, jak chory radzi sobie z czynnościami w kuchni, a jeśli sprawia mu to trudność, należy gotować wspólnie z nim. Część opiekunów dostarcza gotowe jedzenie albo zaczyna korzystać z cateringu.
- wskazane jest zainstalowanie bezpiecznych urządzeń (np. zamiana kuchenki gazowej na elektryczną) i usunięcie ostrych narzędzi.
- dobrze jest upewnić się, że chory spożywa wystarczającą ilość napojów, gdyż odwodnienie jest częstą przyczyną nagłego pogorszenia funkcji poznawczych i stanu somatycznego. Wskazane jest upewnienie się, że podawany posiłek nie jest za gorący ani za zimny.
- gdy osoba bliska nie wie, jak jeść, warto samemu dać przykład w trakcie wspólnego posiłku.
- można pokroić pożywienie na małe kawałki (to pozwoli uniknąć zakrztuszeń) albo podawać posiłki, które można jeść palcami (łatwiej je zjeść). W zaawansowanym stadium choroby pomocne jest miksowanie potraw, może stać się też konieczne karmienie podopiecznego.
Alkohol i papierosy
Jeżeli nie stoi to w kolizji z terapią lekową, nie ma powodów, aby osoba z chorobą otępienną nie mogła spożywać alkoholu w umiarkowanych ilościach. Palenie papierosów stwarza większe zagrożenie, gdyż związane jest z ryzykiem zaprószenia ognia. Co można zrobić?
- warto chować papierosy w miejscu niedostępnym dla chorego i mieć pod kontrolą ich wydzielanie.
- wychodząc z domu podopiecznego, można zostawić mu w widocznym miejscu paluszki, krakersy lub pestki dyni.
- kluczowe jest skonsultowanie z lekarzem spożycia alkoholu w związku z terapią lekową. W miarę postępu choroby otępiennej reakcja chorego na alkohol może ulec zmianie, tak więc nawet niewielkie ilości działające na uszkodzony mózg mogą wywołać silniejszy efekt.